De Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949)
Counter Narratives, 30 Januari 2019, Door: Ady Setyawan
Jan Pieterszoon Coen, de vierde gouverneur-generaal van de VOC, schreef in de 17e eeuw het volgende aan de Heren Zeventien (het bestuur van de VOC): “Geen handel zonder oorlog en geen oorlog zonder handel”
Op deze manier koloniseerde Nederland grote delen van het gebied dat nu als Indonesië bekend staat, waarbij het koloniaal gezag gevestigd werd door middel van oorlog en moorden. Nederland maakte gebruik van ‘devide et impera’ en creëerde een samenleving met een raciale opdeling van bevolkingsgroepen. Indonesiërs werden in de laagste klasse ingedeeld in hun eigen land, terwijl de Nederlanders alle natuurlijke bronnen roofden.
In 1942 werd Nederland als kolonisator verslagen door de Japanners, een nieuwe buitenlandse bezetting volgde. De Japanse tijd was een cruciale periode vanwege een aantal factoren: de Japanse anti-westerse retoriek wakkerde het Indonesisch vrijheidsstreven verder aan, daarnaast maakte het een enorme indruk op de Indonesische bevolking dat de (voornamelijk witte) Europese elite uit het straatbeeld verdween: zij werden door de Japanners in kampen gevangen gezet. Daarbij kregen Indonesische jongeren militaire training die erg van pas kwam tijdens de onafhankelijkheidsoorlog die volgde. Daarnaast waren de grote hoeveelheden wapens en munitie die Indonesische vrijheidsstrijders in de eerste revolutiedagen van de Japanners buitmaakten eveneens van cruciaal belang voor het verloop van de strijd.
Twee dagen na de Japanse capitulatie riepen Sukarno en Hatta op 17 augustus 1945 de Indonesische onafhankelijkheid uit. Zij wilden niet meer leven onder buitenlandse heerschappij. De Indonesische proclamatie werd ondersteund door de Japanse officier Maeda. Nederland daarentegen, met steun van hun bondgenoten, wilde de kolonie niet loslaten. De oorlog brak uit. In Surabaya ontstonden gevechten tussen Brits-Indische soldaten en Indonesische nationalisten. De Britten bombardeerden de stad waarbij circa zestienduizend Indonesiërs om het leven kwamen. In 1946 nam Nederland het stokje over van de Britten, die al verschillende grote steden hadden bezet in Indonesië. Door middel van leningen van de Verenigde Staten startte Nederland de voorbereiding voor twee grote aanvallen tegen de Indonesische vrijheidsstrijders. Deze brute aanvallen worden door Nederland beschreven als ‘politionele acties’.
De eerste aanval, in juli 1947, werd ‘Operatie Product’ genoemd. Het doel was om de belangrijkste faciliteiten zoals bedrijven, plantages, mijnen etc. met geweld over te nemen. De tweede aanval startte in december 1948 en werd ‘Operatie Kraai’ genoemd. Het doel was het bezetten van Yogyakarta, de hoofdstad van de Indonesische Republiek. Samen met verschillende ministers werden president Sukarno en vicepresident Hatta gevangen genomen. De Indonesische vrijheidsstrijders weigerden zich over te geven en zetten de guerrillaoorlog voort onder leiding van generaal Soedirman. De Nederlandse militairen controleerden alleen de grote steden maar het lukte hen niet om de dorpen en buitengebieden onder hun gezag te krijgen. Omdat Yogyakarta nu Nederlands bezet gebied was vestigde een Indonesische noodregering zich op West-Sumatra.
De twee grote Nederlandse militaire offensieven, de zogenaamde ‘politionele acties’, resulteerden in vele verschrikkelijke verhalen over killing fields in de gehele Indonesische archipel. Kapitein Raymond Westerling was verantwoordelijk voor de moordpartij op Zuid-Sulawesi, maar ook in Karawang, West-Java en in vele andere gebieden vonden wreedheden plaats. Sommige bronnen spreken over circa 100 duizend Indonesiërs die zouden zijn omgekomen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog, met daartegenover zesduizend Nederlandse militairen.
De Ronde Tafel Conferentie die tussen augustus en november 1949 werd georganiseerd in Den Haag maakte een einde aan de oorlog. Nederland was bereid de Indonesische soevereiniteit te aanvaarden over alle gebieden die zij sinds de VOC-tijd hadden gekoloniseerd, echter, met uitzondering van West-Papua. Daarnaast eiste de Nederlandse regering een bedrag van 6,5 miljard gulden aan herstelbetalingen, Indonesië weigerde dit te betalen. Uiteindelijk werd een bedrag van 4,5 miljard overeengekomen. De eerste eis van 6,5 miljard was extra pijnlijk omdat Nederland hiermee in feite geld vroeg voor de militaire uitgaven van de koloniale oorlog die als doel had de Republiek te breken. De soevereiniteit werd formeel overgedragen op 27 december 1949 en hiermee eindigde de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië.
—
Counter Narratives is een nieuw Nederlands online platform, in februari 2019 gelanceerd in Rotterdam: http://counternarratives.nl
