PERSBERICHT

Critici Indonesië-onderzoek (45-49) dwingen rondetafelgesprek af

Histori Bersama, 29 januari 2019

Naar aanleiding van de kritiek op het vierjarige onderzoeksprogramma ‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950‘ vindt op donderdag 31 januari in Amsterdam een besloten rondetafelgesprek plaats. Na afloop is er buiten om 16:00 een persconferentie aan de voorkant van het NIOD-gebouw, Herengracht 380.

Na de lancering van het onderzoek in september 2017 stuurden Jeffry Pondaag en Francisca Pattipilohy een open brief met bezwaren aan de Nederlandse regering. De brief, die inmiddels door 137 individuen en instanties is ondertekend, hekelt o.a. de opzet van het onderzoek waarin drieënhalve eeuw kolonialisme en racisme geen uitgangspunten zijn. De critici vinden het problematisch hoe het onderzoek inzoomt op geweld aan beide kanten alsof de kolonie ‘Nederlands-Indië’ een legitieme regering was. Het Indonesische antikoloniale geweld tijdens de zogenaamde ‘Bersiap-periode’ wordt onterecht opgevoerd als een belangrijke factor in de ontsporing van geweld. Daarmee doet het onderzoek voorkomen dat er sprake zou zijn van ‘waar twee vechten hebben twee schuld’. Vanuit dekoloniaal oogpunt is het academisch niet te verantwoorden dat er geen enkel onderscheid gemaakt wordt tussen bezetters en onderdrukten. Zoals Francisca Pattipilohy opmerkte tijdens de publieke presentatie van de open brief: “Waarom richt het onderzoek zich uitsluitend op geweld? Het geweld is slechts een gevolg van de oorzaak: het Nederlands kolonialisme.” 

Belangenverstrengeling

Daarnaast is er sprake van belangenverstrengeling waarbij het perspectief van voormalig gekoloniseerden niet als leidend wordt beschouwd. Een van de betrokken onderzoeksinstituten, het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), valt direct onder het ministerie van Defensie. Daarmee vertegenwoordigt het onderzoek de daders en niet de slachtoffers van het Nederlands kolonialisme.

Eind 2016 besloot de regering om alsnog nieuw onderzoek naar 1945-1949 te financieren. Het promotieonderzoek van de Nederlandse-Zwitserse Rémy Limpach zou de doorslag hebben gegeven. Echter, de schrijvers van de open brief vinden de manier waarop de regering en de drie onderzoeksinstituten Limpach hebben omarmd zeer discutabel. Niet in de laatste plaats omdat kritische Indonesische stemmen worden doodgezwegen. Limpach’s boek toont nauwelijks nieuwe feiten en is geschreven vanuit het perspectief van de bezetter, daarnaast is hij werkzaam voor het NIMH dat direct onder het ministerie van Defensie valt. In werkelijkheid waren het de rechtszaken van stichting Komite Utang Kehormatan Belanda (K.U.K.B.) die de Nederlandse Staat én het Nederlandse publiek sinds 2008 met de neus op de feiten drukte. De afstand die het onderzoeksteam houdt ten opzichte van K.U.K.B. is tekenend. Zo is de stichting niet benaderd om deel te nemen aan het klankbordoverleg. Ook werd voorzitter Jeffry Pondaag niet uitgenodigd om tijdens de kick-off te vertellen over wat hem drijft en waarom hij zich al die jaren actief met het onderwerp bezighoudt. Het meest problematische aan de deelname van het NIMH aan het onderzoek is dat Limpach en zijn team verantwoordelijk zijn voor de historische verificatie van Indonesische claims die Pondaag inbrengt. Daarmee plaatst het onderzoek zich aan de kant van de daders en niet van de slachtoffers. Ook is het opmerkelijk dat een oud-generaal gevraagd is voor de wetenschappelijke adviescommissie.

Zoals te verwachten reageerde de regering afwijzend op de open brief, het Ministerie van Buitenlandse Zaken liet Histori Bersama in februari 2018 weten dat de kritiek op het onderzoek niet een kwestie is waar de minister zich in wilde mengen.

KITLV-directeur Gert Oostindie die het onderzoek leidt en de samenvattende synthese wil gaan schrijven deed de kritiek af als “te bizar voor woorden” en zei ook “het idee dat ik kolonialisme goedpraat is absurd.” Oostindie vindt dat historici niet moeten moraliseren: “we willen niet zeggen wat waren we goed of slecht.”

Moeizame mailwisseling

Na een zeer moeizame en lange mailwisseling werd Jeffry Pondaag september 2018 eindelijk uitgenodigd om tijdens de tweede publieke bijeenkomst te spreken. Echter, de 92-jarige mevrouw Pattipilohy met wie Pondaag de brief had opgesteld, werd genegeerd. Pondaag was daardoor genoodzaakt om vijf minuten van zijn spreektijd af te staan zodat Pattipilohy middels een eigen geïnitieerde video-boodschap het publiek in Pakhuis de Zwijger kon toespreken. Het rondetafelgesprek van a.s. donderdag komt voort uit diezelfde moeizame mailwisseling tussen Pondaag en het onderzoeksteam. Samen met mevr. Pattipilohy en een aantal van de ondertekenaars zal Pondaag donderdag de drie directeuren en enkele onderzoekers ontmoeten. De onderzoekers wilden geen publieke bijeenkomst en het rondetafelgesprek mocht in eerste instantie ook niet worden opgenomen. Na lang aandringen zijn ze er nu toch mee akkoord gegaan dat de besloten vergadering gefilmd mag worden. Gezien de omvang van de open brief had Pondaag tevens gevraagd om een hele middag uit te trekken om alles te kunnen bespreken, maar ook dit verzoek werd niet gehonoreerd. De onderzoekers zijn slechts bereid om twee uur vrij te maken om met de critici in gesprek te gaan.
—
Voor meer informatie mail info@historibersama.com of bel: 06-38613795