Statement ‘Helden van Nooit’

Helden van Nooit, 12 juni 2020

Afgelopen nacht hebben wij, de activisten van het Helden van Nooit-kunstcollectief, dubieuze gedenktekens in Rotterdam bewerkt. Het gaat om het standbeeld van Piet Hein in Delfshaven, het beeld van Pim Fortuyn aan de Korte Hoogstraat en de gevel van het Witte de With Center for Contemporary Art in de Witte de Withstraat.

De gedenktekens zijn ingepakt met zwarte en witte doeken en met verf overgoten. Op de gevels van het Witte de With Center for Contemporary Art zijn met verf rode handafdrukken achtergelaten. die staan voor het koloniale geweld dat de naam van het instituut met zich meedraagt. Ook is in Amsterdam een statement gemaakt bij het Tropenmuseum, een koloniaal instituut dat tot op heden menselijke resten uit voormalige koloniën in zijn kelder waarborgt. Ondanks dat zij hun racistische en koloniale achtergrond erkennen, doet dit geen recht aan het verleden. Collecties zijn geroofd en tot de dag van vandaag nog steeds niet teruggekeerd naar land van herkomst.

Voortbordurend op de inmiddels internationale Black Lives Matter-beweging, en vertrekkende vanuit hetzelfde anti-racistische en dekoloniale perspectief, leveren wij met deze acties kritiek op de verheerlijking van het Nederlands kolonialisme en het martelaarschap van Pim Fortuyn. Wij plaatsen de standbeelden in de juiste context en eisen verwerping van deze onterechte ‘helden’. We bekritiseren de collectieve herinnering aan de Nederlandse geschiedenis, want moordenaars, uitbuiters en fascistische politici zijn een monument. In het geval van het Tropenmuseum is het de hoogste tijd dat het museum koloniale roofkunst teruggeeft aan degenen aan wie het toebehoort, in plaats van symboolpolitiek te bedrijven.

Black Lives Matter

Als gevolg van de moord op George Floyd en de demonstraties tegen politiegeweld in de Verenigde Staten, vonden er afgelopen week solidariteitsprotesten plaats in Nederland. De moord op George Floyd raakte zwarte Nederlanders diep. Ook in Nederland wassen onder andere politieagenten hun handen in onschuld, maar volgens cijfers van Controle Alt Delete, een organisatie die zich inzet tegen etnisch profileren en buitenproportioneel gewelddadig politieoptreden, overleden er sinds 2016 41 mensen door politiegeweld. Hiervan was 43 procent van kleur en 18 procent wit. Van de overige 39 procent is de etniciteit niet gespecificeerd. Het buitenproportionele politiegeweld tegen mensen van kleur is het zoveelste symptoom van het institutionele racisme dat westerse overheden onder het tapijt vegen.

Ondanks dergelijke cijfers, het recente discriminatieschandaal binnen de Belastingdienst en de normalisering van alsmaar racistischer en nationalistischer wordend taalgebruik binnen én buiten de politiek, lijkt het ontkennen van institutioneel racisme in Nederland nog altijd de status quo. De solidariteitsprotesten tegen anti-zwart geweld vielen traditiegetrouw bij het overgrote deel van wit Nederland in het verkeerde keelgat. Het gevaar op coronabesmetting werd daarbij gepresenteerd als onfeilbaar tegenargument, terwijl strand-, park- en terrasgangers in dezelfde week massaal hun gang konden gaan. Zo hebben Thierry Baudet (partijvoorzitter Forum voor Democratie) en Joost Eerdmans (partijleider Leefbaar Rotterdam) openlijk de anderhalvemeterregel geschonden zonder terechtwijzing. Burgemeester Femke Halsema’s keuze om het Black Lives Matter-protest op de Amsterdamse Dam door te laten gaan, leverde haar ondertussen een motie van wantrouwen op.

Ondanks het handhaven van de COVID-19-regels, kwam het stopzetten van het Rotterdamse protest niet als een verrassing: de aanwezigen stonden immers solidair in hun teleurstelling en woede jegens instituties die structureel discrimineren. Binnen de opgelegde grenzen van de politie en de overheid demonstreren, terwijl wij juist tegen hén demonstreerden, voelt wrang. Burgemeester Ahmed Aboutaleb wees de organisatie van de protesten, ondanks de grote opkomst in Amsterdam en Den Haag, een te klein deel van de Erasmusbrug als locatie toe. De handhaving van de COVID-19-regels was bijvoorbeeld makkelijker geweest als het gebruik van de rijbanen in de omgeving vooraf toegestaan was geweest.

Het dragen van een masker en handschoenen bleek niet genoeg. Het niet kunnen bewaren van anderhalve meter afstand vanwege de beperkte ruimte was volgens de burgemeester en politie genoeg reder om de demonstratie een kwartier te vroeg stop te zetten. Zwarte Nederlanders, Nederlanders van kleur en solidaire witte Nederlanders zijn die avond wéér gepasseerd.

Nooit helden geweest

Tot het Helden van Nooit-kunstcollectief behoren zwarte mensen, niet-zwarte mensen van kleur en witte Nederlanders. Wij besloten, geïnspireerd door de Black Lives Matter-demonstraties in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en België, onze krachten te bundelen tegen koloniale en nationalistische verheerlijking van eigen bodem.

Dat Nederland meermaals veroordeeld is voor oorlogsmisdaden in Indonesië, heeft – als je afgaat op de vele discutabele gedenktekens in dit land – niet aan de eer van koloniale figuren als Witte de With en Piet Hein afgedaan. De doofpot rondom het onderzoek van The Netherlands Institute of Military History, Institute for War, Holocaust and Genocide Studies en Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies naar het Nederlandse koloniale geweld en uitbuiting in Indonesië, strooit zout in de wonden van de Indonesische gemeenschap. Het onderzoek zou alleen ‘extreem’ geweld tussen 1945 en 1950 betreffen. Het koloniale geweld buiten die periode werd niet benoemd.

Deze selectieve vertelling van de Nederlands koloniale geschiedenis heeft het kabinet 4,1 miljoen euro gekost.

De structurele discriminatie van minderheidsgroepen is in dezelfde bron geworteld, daarom is het belangrijk om solidair te zijn. Samen staan wij sterker. De seksuele vrijheden waar de hedendaagse Nederlandse politiek zo trots op is, zijn onlosmakelijk verbonden geraakt met racisme, anti-immigratiebeleid en nationalisme. LPF-frontman Pim Fortuyn is het bekendste voorbeeld van dergelijk homonationalisme. De LHBTI-gemeenschap en het vrouwenbelang doen er voor rechtse politici alleen toe wanneer zij de oorzaak van problemen in onze maatschappij op mensen met migratieachtergrond willen schuiven.

Wij hopen met deze Helden van Nooit-acties een krachtig signaal af te geven. We eisen hiermee de verwerping van deze onterechte ‘helden’ en bekritiseren de collectieve herinnering aan de Nederlandse geschiedenis, en hoe deze ook voortleeft in musea. We sluiten ons daarmee aan bij de internationale dekoloniale en anti-racistische gemeenschap.

Wij zijn door heel Nederland georganiseerd. Jullie zullen van ons horen

—