Onderwijs en Dekolonisatie – Nationaal Comité 4 & 5 Mei
Door: Ethan Mark, Nationaal Comité 4 en 5 mei,’ maart 2018
In november 2017 organiseerde het Nationaal Comité 4 en 5 mei in samenwerking met het Indisch Herinneringscentrum, museum Bronbeek, stichting Leerplan Ontwikkeling, de vereniging voor docenten geschiedenis en staatsinrichting in Nederland, de Hogeschool Arnhem en Nijmegen en de Hogeschool van Amsterdam een nascholingsdag met lezingen en workshops voor geschiedenisdocenten die meer wilden weten over de Tweede Wereldoorlog in en dekolonisatie van Nederlands-Indië/Indonesië.
Onderwijsexperts uit buurlanden zorgden voor een interessant vergelijkingsperspectief. Centraal stond het maatschappelijk ongemak ten opzichte van het koloniale verleden en de doorwerking op het heden. De constatering dat het Nederlandse geschiedenisonderwijs hier nog steeds nauwelijks aandacht aan besteedt overtuigde alle deelnemers van de noodzaak dat er iets moest veranderen.
Het openingswoord van Gerdi Verbeet, voorzitter Nationaal Comité 4 & 5 mei, zette de toon. Aan de hand van een persoonlijke anekdote schetste ze de politieke scheidslijnen voor wat betreft de Nederlandse worsteling met het koloniale verleden in Indië en het bloedige einde tijdens de dekolonisatieoorlog die duurde van 1945-1949. Ze bracht in herinnering hoe haar middelbare schoolleraar met weemoed kon vertellen over het verlies van “ons Indië” waar “communist” Sukarno de schuldige van was. Echter, in Verbeet’s eigen overtuiging uit die tijd – als kind afkomstig uit een socialistisch milieu – was imperialisme per definitie slecht. Daar tegenover stond de ervaring van een klasgenoot, wiens vader in het KNIL had gediend, en die net zo dacht als de schoolmeester. Haar eigen vader, die ook in de oorlog actief was geweest, had altijd gezwegen over zijn ervaringen.
Zoals uitgelegd door Verbeet en andere sprekers, o.a. historicus Remco Raben en Cees van der Kooij en Paul Holthuis (opstellers van het geschiedenis curriculum voor de middelbare school) hadden dergelijke trauma’s en tegenstrijdige perspectieven tot gevolg dat het Nederlands kolonialisme en de nasleep ervan tot nu toe nauwelijks wordt onderwezen. De meeste aandacht is altijd uitgegaan naar de Tweede Wereldoorlog vanuit een simpele zwart-wit vertelling waarbij Nederlanders vooral slachtoffers waren van Nazi-Duitsland en in mindere mate van de Japanners in Azië. Het aanbrengen van grijstinten in dit dominante zwart-wit beeld, of zelfs de mogelijkheid van een tegenovergestelde rol waarin Nederlanders geen slachtoffers maar daders waren in het koloniale Nederlands-Indië en het bloedige einde, is tot nu toe grotendeels vermeden.
Alle aanwezigen waren het erover eens dat het nodig was om studenten vaker bloot te stellen aan verhalen van alle partijen die een rol hadden in de koloniale geschiedenis, inclusief hun vaak concurrerende agenda’s en tegenstrijdige perspectieven – een benadering die wordt samengevat in het begrip ‘multi-perspectiviteit.’
—
Het volledig verslag van deze dag is in het engels gepubliceerd op de website van Euroclio onder de titel: “Teaching the Ends of Empire”.
Bekijk het magazine van Nationaal Comité 4 en 5 mei online: https://issuu.com/nationaalcomite4en5mei/docs/nc_magazine_maart_2018-4
Ethan Mark is universitair docent moderne Japanse en Aziatische geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij is o.a. auteur van ‘Japan’s Occupation of Java in the Second World War: A Transnational History’, in juli 2018 uitgekomen bij Bloomsbury Press:: https://www.bloomsbury.com/uk/japans-occupation-of-java-in-the-second-world-war-9781350022218/