De Nederlandse Max van der Werff op zoek naar sporen van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog
Hij vond een ooggetuige, één van de slachtoffers van martelingen in Sutojayan
Onderschrift: Twee nationaliteiten, Marjolein (links) Opa Dompig (Nederlandse veteraan die naar West-Java was uitgezonden) Ady Setyawan en Max van der Werff.
Jawa Pos, 20 oktober 2013, door: Gunawan Sutanto, Jakarta
Max is geïnteresseerd in de geschiedenis van het Nederlands kolonialisme in Indonesië. Deze Nederlandse blogger ging naar Indonesië op zoek naar de verhalen van wat zijn voorouders hebben gedaan, maar ook om een verzoeningsproces op gang te zetten tussen onze beide naties.
“We kunnen elkaar vergeven maar we moeten het nooit vergeten” antwoordt Max als ik hem vraag naar zijn motivatie voor zijn zoektocht in Indonesië. Afgelopen Zaterdag 12 oktober vertelt hij enthousiast over het doel van zijn project. Max kwam op 7 oktober in Indonesië aan en bezocht een aantal steden in Java. Dit is zijn tweede bezoek aan Indonesië. “Ik begon mijn reis in Bandung” legt Max uit, hij draagt een zwart t-shirt en heeft een pin met een Nederlands-Indonesische vlag opgespeld. Hij startte zijn onderzoek nadat hij over de zaak over het bloedbad in Rawagede gelezen had. In deze zaak besloot het juridisch gerechtshof in den Haag dat de Nederlandse regering schadevergoeding moest betalen aan 7 van de weduwen uit Rawagede die nog in leven zijn. Het incident vond in 1947 plaats bij het dorp Rawagede, Karawang, West-Java.
Op 12 september 2011, bood de Nederlandse ambassadeur in Indonesië, Tjeerd de Zwaan, officieel excuses aan voor het incident.
“De zaak van Rawagede heeft me wakker geschud, ik weet zeker dat er nog meer soortgelijke zaken in Indonesië te vinden moeten zijn.” zegt Max. Zijn leven lang was deze man, die in het dagelijks leven als business consultant werkzaam is, al geïnteresseerd in geschiedenis. Hij heeft veel documenten verzameld als bewijsmateriaal van een aantal zaken die toen in Indonesië speelden.
Die stukken zetten hem aan tot actie: hij ging o.a. naar Indonesië om meer feiten te verzamelen. Zijn eerste bezoek bracht hij in 2011, na de uitspraak in de zaak Rawagede. “De eerste plaats die ik bezocht was Bandar Buat (Padang) en Sutojayan (Malang).” Licht deze vader van een zoon en een dochter toe. In Bandar Buat vond een Nederlands bombardement plaats. Met een Mustang vliegtuig werd een traditionele markt gebombardeerd. Honderden burgers vonden de dood tijdens dat incident in 1947.
Van het dorp Sutojayan staken Nederlandse troepen alle huizen in brand en martelden ook een aantal dorpelingen. Max vond nog één overlevende, zelfs nu nog zijn de littekens te zien die door Nederlandse marteling veroorzaakt zijn. Tijdens de aanval op het dorp Sutojayan, waren er drie mariniers die het bevel niet gehoorzaamden, ze weigerden het dorp plat te branden. Max heeft goed contact met de familie van de drie mariniers.
Na zijn eerste reis naar Indonesië, ontmoette Max Marjolein van Pagee, ook een onafhankelijk onderzoeker, samen hebben ze dezelfde interesse voor de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië. Marjolein deed in Indonesië onderzoek naar de politionele acties in samenwerking met Ady Setyawan. Onze krant heeft eerder over haar onderzoek en reis geschreven. We interviewden deze jonge vrouw, die werd geboren op 2 mei 1987, bij Ady Setyawan thuis.
Via Marjolein, leerde Max Ady kennen. Vandaar dat Max tijdens zijn tweede bezoek aan Indonesië ook ging samenwerken met Ady. Beiden hebben het plan om een boek te publiceren getiteld: ‘Excessennota 2015’, met ‘het laatste slachtoffer’ als ondertitel. “We willen geschiedenis schrijven van beide kanten, Nederlands en Indonesisch ” zegt Max. Afgelopen september was Ady in Nederland om ook Nederlandse veteranen te interviewen.
Ady vertelt dat ‘excessennota’ een lijst met oorlogsmisdaden inhoudt. De eerste excessennota werd door Cees Fasseur, een Nederlandse historicus opgesteld en gepubliceerd in 1969. De excessennota kwam tot stand naar aanleiding van de bekentenissen van een Nederlandse veteraan Joop Hueting. “De lijst is gebaseerd op alleen Nederlandse archiefstukken, zonder controle van het bewijsmateriaal of onderzoek ter plaatse” zegt Ady.
Max en Ady hebben plannen om hun boek te lanceren in 2015. Waarom nog 2 jaar wachten? “Het is dan 70 jaar geleden dat Indonesië onafhankelijkheid werd, en we moeten nog meer bewijzen verzamelen om ons boek accurater en gedetailleerder te maken, niet alleen het vertellen van verhalen” legt de man uit die werd geboren in Arnhem, januari 1963.
Dit boek zal ook een poging zijn om onze twee naties te laten verzoenen. Ze zijn van plan om eerlijke content te schrijven, uit primaire bronnen (interviewen van betrokkenen van beide zijden) en secundaire data (archief en foto’s) van beide kanten. Eerder al deed Ady en zijn vrienden van de Roodebrug Soerabaia community hetzelfde: ze interviewden veteranen die hadden gevochten in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.
Max verwacht dat hun boek een eerste stap van verzoening zal zijn tussen de twee naties. “We moeten vergeven wat er is gebeurd in het verleden, maar we moeten het nooit vergeten, want het is een deel van onze geschiedenis” zegt Max. Voor Ady als Indonesiër is zoiets makkelijker dan voor Max, omdat veel groepen in Nederland Max’s activiteiten niet echt waarderen.
Max’s interesse is verklaarbaar vanwege zijn familiegeschiedenis, zijn opa was een KNIL-soldaat die naar Indonesië werd gestuurd, die later trouwde met een Indonesische vrouw waaruit Max senior geboren werd. “Mijn vader en opa hebben me nooit verteld over hun tijd in Indonesië, elke keer als ik mijn vader ernaar vroeg antwoordde hij dat hij zich niets meer kon herinneren” vertelt Max.
In 1956 verhuisde zijn vader naar Nederland. Op een dag vond Max een oude foto van zijn vader in compleet TKR uniform met het bijschrift ‘Bandung 1946.’ “Mijn vader is al overleden, ik kan hem niet meer vragen over het verhaal achter zijn uniform.” Dit mysterie inspireerde hem om de Nederlandse oorlog in Indonesië eens nauwkeuriger te onderzoeken. Ook vanwege die foto startte Max zijn reis in Bandung.
Tijdens zijn tweede bezoek kwam Max langs de plaatsen: Mandala Wangsit TNI museum en Pandu ereveld (Bandung), Candi dorp en Temanggung (Midden -Java) en Sumberejo (Malang). Sommige van zijn reiservaringen zijn geschreven op zijn blog www.7mei.nl. Hij koos voor 7 Mei als naam van zijn blog omdat één van de Rawagede overlevenden: dhr . Saih bin Sakam, overleed op 7 mei 2011, slechts 4 maanden voordat de rechtbank oordeelde dat de Nederlandse Staat schuldig was.
Ook al wordt het boek pas over 2 jaar gepubliceerd, Max voelt dat hij zijn geschiedenisproject moet afmaken. Omdat de getuigen en de veteranen al zo oud zijn. “Ze hebben niet het eeuwige leven, als ze allemaal zijn overleden waar kan ik dan de verhalen halen?” Zegt Max.
[Dit artikel verscheen in het Indonesisch en is vertaald door Marjolein van Pagee, Stuur ons een e-mail als u de vertaling kunt verbeteren info@historibersama.com]