Marjolein van Pagee onderzoekt Bung Tomo van twee kanten
Historibersama.com wil herinneringen samenbrengen
Indonesië en Nederland delen een gezamenlijk verleden. Toch zijn beide landen het nooit eens geworden over de interpretatie. Dit betreft ook de manier waarop een figuur als Sutomo, alias Bung Tomo, gezien wordt.
Jawa Pos, 3 april 2017, door: Okky Putri Rahayu
10 NOVEMBER 1945. Het begin van de grote veldslag in Surabaya. Het geluid van wapens, gepassioneerd geschreeuw, het zou allemaal leiden tot een grote bloedige confrontatie. Het was alsof de ‘arek-arek Suroboyo’ bezeten waren door vechtlust. Met maar een doel: het verdedigen van de onafhankelijkheid. De verdediging van de onafhankelijkheid tegen bezetting door een vreemde natie. In die dagen waren alle inwoners van Surabaya nationale helden.
Onder hen was Bung Tomo, wiens toespraken de heldhaftigheid van de ‘arek-arek’ aanmoedigden. Zijn naam wordt herinnerd en genoemd in de nationale geschiedschrijving van Indonesië. Maar ver weg in Nederland, kijkt men heel anders naar deze geschiedenis. Daar wordt iemand als Bung Tomo gezien als een oorlogsmisdadiger.
Tot voor kort wist de Nederlandse Marjolein van Pagee nauwelijks iets over Bung Tomo. Toch besloot deze student Koloniale en Wereldgeschiedenis (Universiteit Leiden) om haar scriptie te wijden aan deze trotse vrijheidsstrijder uit Surabaya. Ze is nu in Surabaya om boeken te vinden over de sporen uit het verleden omtrent de geschiedenis van Bung Tomo. Mar, zoals Marjolein ook wel genoemd wordt, wil de geschiedenis vanuit twee kanten bestuderen: vanuit zowel de Indonesische als de Nederlandse kant.
Het is niet helemaal zonder reden dat ze dit onderwerp heeft gekozen. Het begon allemaal toen ze op 10 november 2014 meedeed aan een reenactment van de strijd om Surabaya. Deze vrouw, die geboren werd in Goes op 2 mei 1987, vertolkte op dat moment de rol van Ktut Tantri; een Amerikaanse vrouw die samen met Bung Tomo radiotoespraken hield. Toen pas realiseerde Mar zich hoe belangrijk de figuur van Bung Tomo was voor de inwoners van Surabaya.
Nadien raakte de naam van Marjolein bekend in Surabaya. Er zijn verschillende opnames die het moment vastleggen dat Mar naast de acteur poseert die de rol van Bung Tomo speelde. Deze foto’s werden gepubliceerd door diverse media. Ook plaatste Mar een aantal foto’s op Facebook.
Verrassend genoeg ontving Mar een nogal extreme reactie van een Nederlandse journaliste. In een artikel, dat gepubliceerd werd op 18 oktober 2016, schreef deze journalist dat het optreden van Mar onacceptabel was omdat ze poseerde naast een oorlogsmisdadiger die in Nederland bekend staat als extremist. Dit zette Mar aan om verder onderzoek te doen naar Bung Tomo en de manier waarop hij verschillend herinnerd wordt in beide landen.
Marjolein was tot dan toe niet specifiek met geschiedenis bezig geweest. De oudste van drie broers, haalde haar bachelor fotografie in Breda. Het was daarna dat ze een foto tegenkwam van haar grootvader Jan van Pagee. Jan was een [Nederlandse] Marinier die naar Surabaya gestuurd was tussen 1947-1948 [/49].
Ze begon met een zoektocht naar de sporen van haar grootvader en ze reisde in 2010 naar Indonesië waar ze ook sprak met Indonesische veteranen. Ze verzamelde informatie over haar grootvader’s belevenissen tijdens de militaire acties. Deze ervaring bracht Marjolein tot nieuwe inzichten. Zo is ze niet alleen geïnteresseerd in Bung Tomo en de verhalen over de slag om Surabaya, maar heeft ze ook onderzoek gedaan naar de hele periode van 1945-1948[/49]. Er zijn veel verschillende manieren waarop deze tijd in de geschiedenis van beide landen herinnerd wordt.
Mar verzamelde historische gegevens door middel van interviews, radio reportages en fotosessies. De verhalen en portretten die ze maakte van Indonesische veteranen nam ze mee terug naar haar land waar ze getoond werden in exposities onder de naam: ‘Kembang Kuning-Gele Bloem’.
Deze reeks portretten van Nederlandse en Indonesische veteranen vormden het hoofdthema in diverse exposities. Een van de grootste tentoonstellingen werd in 2014 georganiseerd in kunstgalerie Zerp in Rotterdam.
Uiteraard ontving ze uiteenlopende reacties. Terwijl één Nederlander toegaf dat de Indonesische veteranen inderdaad vrijheidsstrijders waren, merkte een ander op: “Ze hebben bloed aan hun handen,” zo licht Marjolein toe. Maar er waren ook positieve reacties. Sommige Nederlandse veteranen voelden zich schuldig dat ze moesten vechten tegen de Indonesische bevolking. Het is waar; in een oorlog is de grootste verliezer altijd de menselijkheid, onze menselijke waarden. “Deze mensen wilden alleen maar vrij zijn,” citeert Mar een andere Indië-veteraan die ze ooit interviewde.
Dit is hoe Mar leerde over de verschillende visies op de geschiedenis tussen haar land en Indonesië. Deze verschillen zouden samen besproken moeten worden. Vandaar dat Marjolein de website historibersama.com heeft gemaakt.
De website [stichting] werd opgericht in september 2016 met het idee om de verschillende historische perspectieven tussen Nederland en Indonesië in beeld te brengen. De site biedt vertalingen aan [van artikelen] uit beide landen. Volgens Mar is de taal-barrière een van de redenen dat het zo moeilijk is om de verschillende visies op de geschiedenis samen te brengen. Naast het delen van informatie via een online platform, organiseert ze ook discussies in de vorm van filmvertoningen. Een daarvan vond plaats in Amsterdam. “Ik wilde het laten zien zoals het is: zo denken Nederlanders en zo denken Indonesiërs,” zegt ze in het Engels.
Om de website historibersama.com operationeel te krijgen, gebruikte ze haar eigen geld. De site wordt door haarzelf bijgehouden en raakte sindsdien meer en meer bekend. Mar brengt op dit moment een bezoek aan Indonesië om haar initiatief in diverse steden onder de aandacht te brengen. Naast Surabaya gaat ze ook naar Malang, Yogyakarta en Jakarta. Ze heeft ook plannen om op 9 april een discussie te organiseren bij Tugu Pahlawan [het heldenmonument in Surabaya]. Het doel is hetzelfde; een discussie over het verleden vanuit twee perspectieven. “Om de pijn samen te verwerken, het enige wat we nodig hebben is begrip,” aldus Mar. (*/c6/dos)
[Originally published in Indonesian, translated by Marjolein van Pagee. Please send us an e-mail if you think you can improve the translation: info@historibersama.com]